Ekogroszek – Definicja, Ewolucja i Miejsce w Ogrzewnictwie Domowym

Ekogroszek – Definicja, Ewolucja i Miejsce w Ogrzewnictwie Domowym

W obliczu rosnących wymagań dotyczących efektywności energetycznej i ochrony środowiska, wybór odpowiedniego paliwa do ogrzewania domu staje się kluczową decyzją dla wielu gospodarstw domowych. Wśród szerokiej gamy dostępnych opcji, szczególnie w ostatnich dekadach na polskim rynku, popularność zdobył ekogroszek. Ale ekogroszek co to jest właściwie i dlaczego stał się tak powszechny?

Ekogroszek to specjalnie przygotowany rodzaj węgla kamiennego, charakteryzujący się optymalną granulacją (zazwyczaj od 5 do 25 mm), wysoką wartością opałową oraz obniżoną zawartością siarki i popiołu. Nazwa „ekogroszek” nie jest przypadkowa – odnosi się do jego bardziej ekologicznych właściwości w porównaniu do tradycyjnego węgla, a także do formy „groszku”, czyli drobnego uziarnienia, idealnego do automatycznych podajników w nowoczesnych kotłach.

Ewolucja polskiego ogrzewnictwa w ostatnich 20-30 latach jest nierozerwalnie związana z ekogroszkiem. W czasach, gdy troska o jakość powietrza zaczęła nabierać realnych kształtów, a Polacy szukali alternatywy dla kopcących, ręcznie ładowanych pieców węglowych, ekogroszek pojawił się jako złoty środek. Pozwalał na dalsze korzystanie z węgla, ale w znacznie bardziej efektywny i kontrolowany sposób, dzięki dedykowanym kotłom z podajnikiem. Zapewniał komfort obsługi zbliżony do ogrzewania gazowego czy olejowego, jednocześnie oferując niższe koszty eksploatacji w porównaniu do tych paliw, co było (i nadal bywa) kluczowe dla wielu budżetów domowych. Jego rosnąca popularność była również efektem braku szeroko dostępnych, tanich i ekologicznych alternatyw dla węgla w dużej części kraju. Wprowadzenie na rynek tego paliwa oraz kotłów retortowych znacząco przyczyniło się do zmniejszenia emisji niskiej, choć nadal obecnej, emisji szkodliwych substancji w wielu miejscowościach, zanim na masową skalę zaczęto promować odnawialne źródła energii czy gaz ziemny.

Kluczowe Parametry Jakościowe Ekogroszku – Co Warto Wiedzieć?

Wybierając ekogroszek, natkniemy się na szereg parametrów, które mogą początkowo wydawać się skomplikowane. Zrozumienie ich jest jednak kluczowe, aby podjąć świadomą decyzję i zapewnić efektywne, a zarazem ekonomiczne ogrzewanie. Przyjrzyjmy się najważniejszym z nich:

Wartość Opałowa (Kaloryczność) – Serce Ekogroszku

Wartość opałowa, nazywana również kalorycznością, to najważniejszy parametr ekogroszku, podawany zazwyczaj w megadżulach na kilogram (MJ/kg). Określa ona ilość energii cieplnej, jaką można uzyskać ze spalenia jednostki masy paliwa. Im wyższa kaloryczność, tym więcej ciepła uzyskamy z danego kilograma ekogroszku, co bezpośrednio przekłada się na mniejsze zużycie opału i niższe koszty ogrzewania. Dobrej jakości ekogroszek powinien mieć kaloryczność w zakresie od 24 MJ/kg do 29-30 MJ/kg. Paliwo o wartości poniżej 23 MJ/kg jest już uznawane za mniej efektywne i ekonomicznie nieopłacalne.

Niska Zawartość Popiołu – Mniej Sprzątania, Większa Sprawność

Zawartość popiołu, wyrażana w procentach masy, to parametr mówiący o ilości stałych resztek po spaleniu węgla. Ekogroszek charakteryzuje się niską zawartością popiołu, zazwyczaj poniżej 8-10%, a w przypadku produktów premium nawet poniżej 5%. Niska zawartość popiołu ma kilka istotnych zalet:

• Zmniejsza częstotliwość czyszczenia kotła i popielnika, co przekłada się na większy komfort użytkowania.
• Mniejsza ilość popiołu oznacza mniejsze zużycie paliwa, ponieważ nie płacimy za „niepalną masę”.
• Zapewnia stabilniejszą pracę kotła i rzadsze zatykanie palnika.

Niska Zawartość Siarki – Troska o Środowisko i Kocioł

Zawartość siarki, również wyrażana w procentach masy, jest kluczowa z punktu widzenia ekologii i trwałości kotła. Podczas spalania siarka przekształca się w dwutlenek siarki (SO2), który jest jednym z głównych składników kwaśnych deszczów i smogu. Dobrej jakości ekogroszek powinien mieć zawartość siarki poniżej 0,6%, a najlepiej poniżej 0,4%. Niska zawartość siarki oznacza:

• Mniejszą emisję szkodliwych substancji do atmosfery, co jest korzystne dla środowiska i jakości powietrza.
• Ochronę elementów kotła przed korozją. Dwutlenek siarki w połączeniu z wilgocią tworzy kwas siarkowy, który może niszczyć stalowe elementy paleniska i komina.

Granulacja i Spiekalność – Płynna Praca Podajnika

Granulacja to nic innego jak rozmiar ziaren paliwa. Dla ekogroszku optymalny zakres to 5-25 mm. Taka wielkość pozwala na swobodne przemieszczanie się paliwa w podajniku ślimakowym kotła, zapobiegając blokowaniu i zapewniając stabilną pracę. Zbyt drobny ekogroszek może prowadzić do zapychania podajnika i słabego napowietrzania paleniska, natomiast zbyt duże ziarna również mogą uniemożliwić prawidłowe działanie mechanizmu podającego.

Spiekalność (liczba Rogi) to parametr określający skłonność węgla do tworzenia tzw. spieków, czyli zeszklonych, twardych brył popiołu podczas spalania. Spieki mogą utrudniać przepływ powietrza przez palenisko, blokować podajnik i w konsekwencji obniżać efektywność spalania. Idealna spiekalność dla ekogroszku to niska wartość, zazwyczaj poniżej 10-15 RI (indeks Rogi). Ekogroszek o wysokiej spiekalności (np. powyżej 20 RI) może wymagać częstszego ręcznego usuwania spieków i być problematyczny dla niektórych kotłów.

Wilgotność – Ukryty Wróg Efektywności

Wilgotność ekogroszku, wyrażana w procentach masy, to często niedoceniany, ale bardzo ważny parametr. Im niższa wilgotność, tym lepiej. Optymalna wartość to poniżej 10-12%. Nadmierna wilgotność (np. 15-20% i więcej) oznacza, że część energii ze spalania zostanie zużyta na odparowanie wody, zamiast na ogrzewanie domu. To prowadzi do:

• Niższej rzeczywistej wartości opałowej, mimo wysokiej deklarowanej kaloryczności suchego paliwa.
• Zwiększonego zużycia paliwa.
• Ryzyka korozji kotła i komina (para wodna + siarka = kwas siarkowy).
• Zwiększonej emisji zanieczyszczeń (niekompletne spalanie).

Dlatego tak ważne jest prawidłowe przechowywanie ekogroszku, aby uniknąć jego zawilgocenia.

Zalety i Wady Ekogroszku – Pełna Perspektywa

Analiza ekogroszku wymaga spojrzenia na szerszy kontekst – zarówno korzyści, które oferuje, jak i jego ograniczenia. Wybór każdego paliwa jest bowiem kompromisem.

Niewątpliwe Zalety: Komfort, Efektywność, Kontrola

1. Wysoka efektywność energetyczna i ekonomia: Jak już wspomniano, ekogroszek charakteryzuje się wysoką wartością opałową. Oznacza to, że z każdego kilograma paliwa można uzyskać dużo ciepła, co przekłada się na niższe zużycie i realne oszczędności w skali sezonu grzewczego. Dla przykładu, dom o powierzchni 150 m² z dobrym ociepleniem może zużyć około 3-4 tony ekogroszku rocznie, podczas gdy tradycyjnego węgla o niższej kaloryczności i większej zawartości popiołu mogłoby to być nawet 5-6 ton, nie wspominając o drewnie czy brykiecie o niższej gęstości energetycznej.

2. Komfort użytkowania: Kotły na ekogroszek z automatycznym podajnikiem rewolucjonizują ogrzewanie węglem. Zamiast częstego dokładania paliwa i wybierania popiołu, użytkownik musi uzupełnić zasobnik co kilka dni (zazwyczaj od 3 do 7 dni, w zależności od wielkości zasobnika i temperatury zewnętrznej) oraz opróżnić popielnik raz na kilka dni. Automatyka kotła utrzymuje stałą temperaturę, co eliminuje konieczność ciągłego nadzoru.

3. Mniejsza uciążliwość dla środowiska (w porównaniu do tradycyjnego węgla): Dzięki niskiej zawartości siarki i popiołu, ekogroszek spala się czyściej niż zwykły węgiel. Emisja szkodliwych substancji, takich jak dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx) i pyły zawieszone (PM2.5, PM10), jest znacznie niższa. Oczywiście, nadal jest to paliwo kopalne i nie jest wolne od emisji CO2, ale stanowi krok w kierunku redukcji smogu tam, gdzie inne alternatywy są niedostępne lub zbyt drogie.

4. Stabilność procesu spalania: Jednolita granulacja i niska spiekalność ekogroszku sprzyjają stabilnemu i równomiernemu spalaniu w kotłach retortowych. To minimalizuje ryzyko wygaszenia paleniska i pozwala na utrzymanie stałej temperatury w systemie grzewczym.

Wady i Wyzwania: Koszty Początkowe, Magazynowanie, Przyszłość

1. Koszty początkowe inwestycji: Aby czerpać korzyści z ekogroszku, niezbędny jest nowoczesny kocioł z automatycznym podajnikiem. Inwestycja w taki kocioł jest znacząco wyższa niż w przypadku prostego pieca zasypowego (np. 10 000 – 20 000 zł, podczas gdy piec zasypowy to 3 000 – 6 000 zł). Chociaż oszczędności na paliwie mogą zwrócić tę różnicę w dłuższej perspektywie, początkowy wydatek może być barierą.

2. Wymagania dotyczące magazynowania: Ekogroszek, zwłaszcza ten pakowany luzem, wymaga suchego i zadaszonego miejsca do przechowywania, najlepiej na paletach. Wilgoć znacząco obniża jego wartość opałową i może prowadzić do problemów ze spalaniem. Workowany ekogroszek jest łatwiejszy w magazynowaniu, ale zajmuje więcej miejsca niż luzem.

3. Zależność od energii elektrycznej: Kotły z podajnikiem wymagają zasilania elektrycznego do działania podajnika, wentylatora i sterownika. W przypadku awarii prądu, ogrzewanie może zostać przerwane, chyba że kocioł jest wyposażony w awaryjne zasilanie akumulatorowe.

4. Wahania cen i dostępności: Ceny ekogroszku, podobnie jak innych paliw kopalnych, podlegają wahaniom rynkowym, często zależnym od cen ropy naftowej, kursów walut i sytuacji geopolitycznej. W ostatnich latach obserwowaliśmy znaczne wzrosty cen, co podważyło jego ekonomiczną atrakcyjność. Dostępność również może być problemem w okresach wzmożonego popytu.

5. Przyszłość regulacji antysmogowych: W wielu regionach Polski wprowadzane są tzw. uchwały antysmogowe, które stopniowo eliminują możliwość ogrzewania węglem, w tym ekogroszkiem. Terminy te są różne dla poszczególnych województw i gmin, ale trend jest wyraźny – w perspektywie kilkunastu lat ekogroszek prawdopodobnie zostanie całkowicie wycofany z użytku w ogrzewnictwie indywidualnym. To sprawia, że inwestycja w nowy kocioł na ekogroszek staje się obarczona ryzykiem konieczności jego wymiany w niedalekiej przyszłości.

Ekogroszek a Środowisko – Bilans Zysków i Strat

Z punktu widzenia ochrony środowiska, ekogroszek jest paliwem kontrowersyjnym. Z jednej strony, jego wprowadzenie było próbą rozwiązania problemu smogu i nieefektywnego spalania tradycyjnego węgla. Z drugiej – nadal jest to paliwo kopalne, którego spalanie generuje emisję CO2 oraz innych zanieczyszczeń.

Redukcja Smogu – Krok w Dobrym Kierunku?

Wprowadzenie ekogroszku i kotłów retortowych miało na celu znaczące ograniczenie tzw. niskiej emisji, czyli zanieczyszczeń pochodzących z domowych pieców. I rzeczywiście, w porównaniu do spalania „wszystkiego” w starych piecach (tzw. „kopciuchach”), ekogroszek w nowoczesnym kotle emituje:

• Mniej pyłów zawieszonych (PM2.5, PM10): Szacuje się, że przejście z kotła zasypowego na kocioł z podajnikiem na ekogroszek może obniżyć emisję pyłów nawet o 70-80%.
• Mniej dwutlenku siarki (SO2): Dzięki niskiej zawartości siarki w samym paliwie, emisje tego gazu są znacznie niższe niż w przypadku tradycyjnego węgla.
• Mniej tlenków azotu (NOx) i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA): Choć redukcja może być mniejsza niż w przypadku pyłów, jest to nadal znacząca poprawa.

Te redukcje miały realny wpływ na jakość powietrza w wielu miejscowościach, szczególnie tych, gdzie dominowało ogrzewanie węglowe. Ekogroszek stał się więc paliwem „przejściowym”, pozwalającym na poprawę sytuacji ekologicznej, zanim Polska masowo przejdzie na bardziej zielone rozwiązania.

Emisja CO2 i Długoterminowe Wyzwania

Niestety, ekogroszek, jako paliwo kopalne, przyczynia się do emisji dwutlenku węgla (CO2), głównego gazu cieplarnianego odpowiedzialnego za zmiany klimatyczne. Spalanie węgla kamiennego generuje znaczną ilość CO2 na jednostkę energii, co stawia ekogroszek w niekorzystnym świetle w kontekście globalnej walki z kryzysem klimatycznym. Przykładowo, spalenie 1 tony ekogroszku o kaloryczności 26 MJ/kg generuje około 2,5-3 tony CO2. W porównaniu do gazu ziemnego (ok. 1,8-2,2 tony CO2 na tonę ekwiwalentu energetycznego) czy biomasy (emisja neutralna w teorii), bilans CO2 dla ekogroszku jest niekorzystny.

Dlatego też, pomimo swoich zalet w walce ze smogiem, ekogroszek jest postrzegany jako rozwiązanie tymczasowe. Perspektywa całkowitego odejścia od węgla w ogrzewnictwie indywidualnym, wspierana przez programy takie jak „Czyste Powietrze”, jest jasna. Ostatecznym celem jest zastąpienie wszystkich paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii, gazem lub pompami ciepła, aby osiągnąć neutralność klimatyczną.

Warto również wspomnieć, że o prawdziwej ekologiczności ekogroszku decyduje nie tylko jego skład, ale także sposób spalania. Nawet najlepszej jakości ekogroszek spalany w nieodpowiednich warunkach (np. w starym, źle ustawionym kotle, z dużą ilością wilgoci) będzie emitował znacznie więcej zanieczyszczeń, niż deklaruje producent paliwa.

Jak Wybrać Najlepszy Ekogroszek? Praktyczny Przewodnik dla Konsumenta

Wybór odpowiedniego ekogroszku to inwestycja w komfort cieplny i portfel. Niestety, rynek bywa nasycony produktami niskiej jakości, a także przypadkami greenwashingu. Jak zatem kupić ekogroszek, który spełni nasze oczekiwania?

Na Co Zwracać Uwagę Przy Zakupie?

1. Certyfikaty Jakości: To podstawa. Dobrej jakości ekogroszek powinien posiadać certyfikaty potwierdzające jego parametry. Szukaj dokumentów od niezależnych laboratoriów, które potwierdzają kaloryczność, zawartość popiołu, siarki, wilgotności i spiekalności. Brak certyfikatów lub ich nieprecyzyjna treść powinny wzbudzić Twoje podejrzenia.

2. Deklarowane Parametry a Rzeczywistość: Sprawdzaj, czy deklarowane parametry są realistyczne i czy pasują do Twojego kotła. Nie daj się zwieść „super-tanim” ofertom z nierealistycznie wysoką kalorycznością i zerowym popiołem – to zazwyczaj marketingowa pułapka.

3. Renomowani Producenci i Dystrybutorzy: Wybieraj produkty od sprawdzonych dostawców. Duże kopalnie często oferują ekogroszek pod własną marką, co daje pewność pochodzenia. Autoryzowani dystrybutorzy renomowanych marek również są zazwyczaj godni zaufania. Przykładowo, marki takie jak „Eko Groszek Wesoła”, „Ekomiał Pieklorz” czy „Karlik” są często chwalone za stabilną jakość.

4. Opinie Innych Użytkowników: Fora internetowe, grupy tematyczne w mediach społecznościowych i lokalne rekomendacje są cennym źródłem informacji. Pamiętaj jednak, aby krytycznie podchodzić do skrajnych opinii i szukać ogólnego konsensusu.

5. Cena a Jakość: Najtańszy ekogroszek nie zawsze jest najbardziej ekonomiczny. Niska cena często idzie w parze z niską kalorycznością, wysoką wilgotnością lub dużą spiekalnością, co finalnie prowadzi do większego zużycia paliwa i problemów z kotłem. Zwykle opłaca się wydać nieco więcej na produkt o stabilnych, dobrych parametrach.

6. Workowany czy Luzem? Ekogroszek workowany jest droższy (o ok. 100-200 zł/tonę), ale oferuje komfort, czystość i gwarancję suchości. Ekogroszek luzem jest tańszy, ale wymaga odpowiedniego transportu i magazynowania – ryzyko zawilgocenia jest większe, a i praca z nim jest bardziej uciążliwa. Wybór zależy od Twoich priorytetów i możliwości.

Porównanie Ofert i Ceny – Jak Unikać Niespodzianek?

Ceny ekogroszku mogą znacznie różnić się w zależności od regionu, producenta, pory roku (najtaniej zazwyczaj latem, najdrożej zimą) oraz formy zakupu.

• Składy Opału vs. Zakupy Online: Lokalne składy opału mogą oferować niższe ceny ze względu na brak kosztów wysyłki, ale ich asortyment bywa ograniczony. Sklepy internetowe oferują większy wybór i często darmową dostawę kurierską, ale cena za tonę może być wyższa.
  
• Sprawdzaj Koszty Dostawy: Przy zakupie online, zawsze weryfikuj całkowity koszt, uwzględniając dostawę. Niekiedy pozornie droższy ekogroszek z darmową dostawą okazuje się tańszy niż tańszy produkt z wysoką opłatą kurierską.
  
• Sezonowe Promocje: Firmy często oferują rabaty poza sezonem grzewczym (od maja do sierpnia). To dobry moment na zakup większej ilości paliwa i skorzystanie z niższych cen.
  
• „Black Friday” i Inne Wyprzedaże: Czasami można znaleźć atrakcyjne promocje również w innych okresach roku, np. podczas wyprzedaży przedsezonowych.

Warto prowadzić zapiski z dotychczasowych zakupów – marki, parametry, ceny, a przede wszystkim – jak się sprawdził dany ekogroszek w Twoim kotle. To najcenniejsza baza danych do przyszłych decyzji.

Optymalne Spalanie Ekogroszku – Klucz do Oszczędności i Ekologii

Sam wybór dobrego ekogroszku to dopiero połowa sukcesu. Aby w pełni wykorzystać jego potencjał, niezbędne jest prawidłowe użytkowanie kotła i odpowiednie techniki spalania. Właściwe ustawienia to gwarancja efektywności, ekonomii i minimalnej emisji.

Techniki Spalania w Kotłach Retortowych i Piecach Konwencjonalnych

Ekogroszek jest przede wszystkim przeznaczony do spalania w kotłach retortowych z automatycznym podajnikiem. To właśnie w tych urządzeniach pokazuje pełnię swoich możliwości:

• Automatyzacja: Podajnik ślimakowy dostarcza paliwo bezpośrednio do paleniska retortowego. Sterownik kotła reguluje ilość podawanego paliwa oraz dmuchawę, zapewniając optymalne warunki spalania dla utrzymania zadanej temperatury wody w instalacji.
• Efektywność: Paliwo spala się w sposób warstwowy, od dołu, a powietrze dostarczane jest pod ruszt, co sprzyja pełnemu utlenieniu węgla i minimalizacji strat energii.
• Czystość spalania: Dzięki precyzyjnej kontroli nad procesem, emisje zanieczyszczeń są znacznie niższe niż w przypadku pieców zasypowych. Powstaje również mniej sadzy i smoły, co przekłada się na czysty kocioł i komin.

Warto zaznaczyć, że choć ekogroszek teoretycznie można spalać w piecach konwencjonalnych (zasypowych), to nie jest to zalecane. Drobna granulacja ekogroszku utrudnia prawidłowe napowietrzanie paleniska w tradycyjnym piecu, prowadząc do niekompletnego spalania, dużej ilości popiołu, smolenia i znacznej emisji zanieczyszczeń. Efektywność takiego spalania jest niska, a korzyści z „eko” nazwy znikają.

Wymagania Dotyczące Spalania i Efektywne Ustawienia Kotła

Aby osiągnąć optymalne spalanie ekogroszku, należy zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów i ustawień kotła:

1. Odpowiednia Wentylacja Kotłowni: Dostęp do świeżego powietrza jest niezbędny. Spalanie to proces, który wymaga tlenu. Zablokowany dopływ powietrza do kotłowni może prowadzić do niedopalania paliwa i powstawania trującego tlenku węgla (czadu).

2. Ustawienia Sterownika Kotła: To serce efektywnego spalania. W nowoczesnych kotłach na ekogroszek kluczowe parametry to:

• Czas podawania paliwa: Jak długo podajnik pracuje.
• Czas przerwy w podawaniu paliwa: Jak długo podajnik jest wyłączony.
• Moc wentylatora (dmuchawy): Ile powietrza dostarczane jest do paleniska.

Ustawienia te powinny być dopasowane do konkretnego rodzaju ekogroszku (jego kaloryczności, spiekalności) i panujących warunków (temperatura zewnętrzna, zapotrzebowanie na ciepło). Zbyt mało powietrza = niekompletne spalanie i sadza. Zbyt dużo powietrza = wychładzanie kotła i straty ciepła. Warto zacząć od zaleceń producenta kotła i stopniowo, metodą prób i błędów, dostosowywać je do własnych potrzeb, obserwując kolor dymu (najlepiej niemal niewidoczny, lekko szary), wygląd popiołu (drobny, sypki, bez niespalonych resztek) i obecność spieków.

3. Suchy Ekogroszek: To podstawa. Wilgotne paliwo znacznie zmniejsza efektywność spalania. Część energii zamiast na grzanie, zostanie zużyta na odparowanie wody, a spalanie będzie niekompletne, generując więcej dymu i zanieczyszczeń.

4. Regularne Czyszczenie Kotła: Popiół i osady na ściankach wymiennika ciepła izolują go od płomienia, zmniejszając sprawność kotła. Regularne czyszczenie (zgodnie z instrukcją producenta, zazwyczaj co kilka dni lub raz w tygodniu) jest niezbędne do utrzymania wysokiej efektywności.

5. Kontrola Spieków: Jeśli mimo prawidłowych ustawień pojawiają się spieki (zazwyczaj świadczy to o zbyt wysokiej spiekalności węgla lub złym napowietrzaniu), należy je regularnie usuwać, aby nie blokowały rusztu i nie zakłócały pracy podajnika.

6. Prawidłowy Ciąg Kominowy: Bez odpowiedniego ciągu spaliny nie będą prawidłowo odprowadzane, a dopływ powietrza do paleniska będzie utrudniony. Regularne przeglądy kominiarskie są obowiązkowe i kluczowe dla bezpieczeństwa i efektywności.

Inwestycja w miernik temperatury spalin może również pomóc w optymalizacji ustawień – zbyt wysoka temperatura spalin oznacza ucieczkę ciepła kominem.

Magazynowanie i Logistyka – Komfort i Bezpieczeństwo Użytkowania

Prawidłowe przechowywanie i transport ekogroszku to ostatnie, ale nie mniej ważne, ogniwo w łańcuchu efektywnego ogrzewania. Zaniedbania w tym obszarze mogą znacząco obniżyć jakość paliwa i komfort użytkownika.

Jak Prawidłowo Przechowywać Ekogroszek?

Kluczową zasadą jest ochrona ekogroszku przed wilgocią. Mokre paliwo traci na kaloryczności, zwiększa zużycie, prowadzi do problemów ze spalaniem (sadza, spieki, nied